In de uitgestrekte Beetster polder hadden de veenarbeiders zich sinds 1863 her en der gevestigd. Van een echte dorpskern was nog geen sprake.
Deze uitgestrektheid is nu nog steeds kenmerkend voor ons dorp Nij Beets.
In de twintiger jaren van de vorige eeuw ontstond er toch een eerste dorpskern langs het Polderhoofdkanaal. Eigenlijk is dat wel vrij logisch, omdat in de vorige decennia de eerste permanente bouwwerken op deze locatie ontstonden.

  
De nog onbebouwde Doarpsstrjitte , in de verte rechts zie je ’t Houten Himeltsje, links wordt een skutsje geladen.

Welke gebouwen waren dan al aanwezig?

In 1874 werd het zeer oude dorpscafé bij de dam in het Polderhoofdkanaal op de locatie van de brugwachterwoning ( fam. Groen) gebouwd. Bij de dam was een en al bedrijvigheid, omdat hier de vracht moest worden overgeladen in andere schepen. Destijds was de dam onderdeel van de waterkering van de Nije Leppedyk (Straatweg / Domela Nieuwenhuisweg). Twintig jaar later werd het oude dorpscafé weer afgebroken en herbouwd op de huidige plaats ( café de Brêge ), want in 1894 werd na vele verzoeken aan Provinciale Staten de dam in het Polderhoofdkanaal vervangen door een nieuwe beweegbare draaibrug. Voor de brugwachter werd toen op deze plaats een nieuwe brugwachterwoning ( nu fam. Groen ) gebouwd.

Geheel links de brugwachterswoning ( nu fam, Groen ) en daar achter ( nu ) Café de Brêge, op de foto zie je nog dat de draaibrug open staat.

Aan de overkant bij deze brug ontstond ook café Vaartjes met een zgn. “doorreed” voor de paarden. Honderd meter voor de draaibrug in westelijke richting naar Oldeboorn was een nieuwe  openbare lagere school   aan de Straatweg gebouwd.
In noordelijke richting langs het Polderhoofdkanaal was in 1874 al een nieuwe draaibrug met brugwachterwoning ( nu het gebouw van  Aepos ) gebouwd. Deze brug vormde de verbinding van de Prikkewei met de oude Prikkewei ( huidige Geawei ).
’t Houten Himeltsje aan de Prikkewei werd in 1908 vervangen door een nieuwe hervormde kerk aan het Polderhoofdkanaal (de huidige PKN-kerk).

Voor de polderopzichter in de Groote Veenpolder in Opsterland en Smallingerland, dhr. Bloembergen, werd in 1920 een nieuwe woning aan het Polderhoofdkanaal gebouwd. Vijf jaar eerder was voor de opslag van het gereedschap van de polderwerkers een nieuwe houten Polderloods aan het Polderhoofdkanaal verrezen.

  
Het tweede gebouw rechts is de polderloods, links de vaart naar Piershiem!

In de omgeving van de draaibruggen in deze vaarweg ontstonden in 1915 nieuwe schoolgebouwen voor Christelijk Onderwijs aan de Straatweg (D.N.-wei/Benzinestation) en Prikkewei(nu Boppeslach)..
Logisch, dat de eerste lintbebouwing langs het Polderhoofdkanaal (Dorpsstraat) ontstond.
De Dorpsstraat kende eerst ook nog een andere benaming n.l. Kanaalbuurt, Kantoorbuurt (Postkantoor)

In plm. 1915.
-Doarpsstrjitte 24: Dit pand was het eerste stenen gebouw aan de Doarpsstrjitte. De latere eigenaar D. Hellinga liet dit huis in 1937 verbouwen tot winkel- en kantoorpand door bouwmeester J. Linstra. In 1956 kocht J. Wagenaar dit winkelpand van postkantoorhouder D. Hellinga. Hellinga liet een nieuw pand met postkantoor bouwen aan de Tj. Nawijnstraat (later v.d. Brugghenstrjitte 36).

 
Het exacte bouwjaar van dit pand is moeilijk te achterhalen bij Tresoar, maar op bovenstaande foto staan de Polderloods
en houten bruggetje van 1915 en dit pand gebroederlijk al naast elkaar.

In 1918:
-Doarpsstrjitte 21:Op deze locatie bouwde timmerman B. Westra voor zichzelf een woning met werkplaats. In 1938 verbouwde hij dit pand tot woning en kantoorgebouw voor de coöperatieve Boerenleenbank. Door de oorlogsjaren werd de ontwikkeling van de bank vertraagd. In 1954 bouwde timmerman B. Westra een nieuwe woning naast zijn oude woning (Doarpsstrjitte 20A).

In 1919:
-Doarpsstrjitte 14: Eigenaar Wolter Dam liet door bouwmeester B. Westra het huidige pand bouwen. In 1926 bouwde timmerman J. Linstra uit Boornbergum een timmerwerkplaats naast de woning. Elf jaar later verbouwde eigenaar en timmerman J. Linstra het woonhuis en winkelpand tot het huidige woonhuis (huidige bewoner W. Wagenaar).
In 1920 werd het naastgelegen pakhuis (voormalige gebouw van het stoomgemaal op de Veenhoop) ook gebouwd door B. Westra. Huidige bewoner is R. Tolsma.

In 1920.
-Doarpsstrjitte 19. Het woon- en winkelhuis werd gebouwd door de eigenaar van deze kavel K.F. v.d. Meulen.

-Doarpsstrjitte 22. Dit pand liet de gemeente Opsterland bouwen voor zijn personeel (politiefunctionarissen en onderwijzend personeel). Huidige bewoner is Pieter Nauta.
Het (boeven)-hokje in de tuin roept nog herinneringen op aan de tijd van o.a. politieagent Veneboer.

Geheel rechts op de foto Doarpsstrjitte 24, het 2e gebouw is de “boerenleenbank”.

In 1922.
-Doarpsstrjitte 17.
Schilder J.F. Slot van de Prikkewei liet deze nieuwe woning bouwen aan de Doarpsstrjitte. In 1955 werd de stenen werkplaats gebouwd.

Doarpsstrjitte 17 ( het 2e huis op de foto ).

In 1923:
-Doarpsstrjitte 25.
De eerste eigenaar, F. de Leeuw liet door bouwmeester M. Koopmans uit Beets dit pand bouwen. Latere bewoners waren de fam. Drost en de fam. Huisman (sinds 1945).
In 1955 verhuisde de fam. Huisman naar hun nieuwe woning aan de Tj. Nawijnstraat (later v.d. Brugghenstrjitte 34).

 Doarpsstrjitte 25 , links (paal met de wijzende hand) de zg. “strijk”.

In 1924.
-Doarpsstrjitte 3.
Op deze kavel werd in 1924 eerst een houten veestalling gebouwd in opdracht van Sj. Hellinga van de Prikkewei door D. Hellinga uit Beets. In 1932 werd op dezelfde kavel de huidige woning gebouwd door B.S. Westra i.o.v. K. Mast (huidige bewoner T. Terluin).

Doarpsstrjitte 3

In 1936.
-Doarpsstrjitte 36.
Eigenaar H.G. v.d. Berg liet op dit adres een Dames en Heerenkapsalon bouwen door B.S. Westra uit Beets.

Doarpsstrjitte 36

In 1937.
-Doarpsstrjitte 9.
In opdracht van de Corneliastichting werd op het kruispunt van de Prikkewei en Doarpsstrjitte een vergaderzaal met woning en bergplaats gebouwd door bouwmeester W. Verschoor uit Rijswijk. Op deze locatie stond al een dubbele woning van koster Muurling, die werd afgebroken.

Doarpsstrjitte 9, nu ’t Trefpunt.

Met name de middenstand vestigde zich in het verleden aan de Doarpsstrjitte.
Hieronder een overzicht:

Uiteraard woonden in ons dorp nog veel meer middenstanders.
Uit een inventarisatie van het Algemeen Adresboek van de Provincie Friesland van plm. 1928 blijkt de beroepssamenstelling in ons dorp, dat toen nog Beets heette, als volgt:

Opmerkelijk is het hoge aantal veenarbeiders en verveners, terwijl de vervening en de turfhandel door de concurrentie van de steenkoolmijnen na 1920 snel terugliep. In de twintiger jaren van de vorige eeuw werd nog wel voor eigen gebruik turf gemaakt.
Waarschijnlijk was voornoemde beroepsgroep niet meer zo actief in de vervening.

Bron:
Algemeen Adresboek van Beets, 1928
Winkels in Nij Beets, plm. 1925 door Thiemen Huisman,
Opsomming bedrijven en bewoners in Nij Beets, Fedde Kooijker,
It Begjin, 125 jier Nij Beets, O.G. Dijkstra,
Damshûs, veenderijmuseum, O.G. Dijkstra,
Fotocollectie: Fokke Veenstra,
Met dank aan: Archief Gemeente Opsterland, Beetsterzwaag, Tresoar, Leeuwarden.