Toen en nu

Zondag 15 april 1945 arriveerden de Canadezen in Nij Beets. Eindelijk, eindelijk werden de Nij Beetsters van de vijfjarige bezetting verlost. De landwachters werden verzameld in het postkantoor van Durk Hellinga aan de dorpsstraat, om vervolgens te worden afgevoerd naar een kamp in Hemrik. Alle onderduikers konden opgelucht adem halen.
Om 10.00 uur op 28 mei 1945 trok een Duitse colonne krijgsgevangenen lopend door ons dorp naar een kamp in Olterterp. De Canadezen hielden een oogje in het zeil. Vijf bange jaren waren voorbij.

Foto april 1945.

Op deze foto ziet u de oude Straatweg, later Domel Nieuwenhuisweg, op De Hoeke. Aan weerskanten van de weg stonden iepen, die bij de reconstructie van de Straatweg werden vervangen door de huidige eiken.

Dit plaatje van de oude Straatweg is geschoten ter hoogte van de huidige Domela Nieuwenhuisweg 54 t/m 57. Vaag in de verte ziet u de woning van de bovenmeester. De oude O.L. school is net niet zichtbaar. De Straatweg werd omzoomd door iepen.
Rechts ziet u de Nije Leppedyksterfeart, die in de volksmond Beetster Feart werd genoemd. De opfeart (voor de afvoer van turf), mondde uit in het Polderhoofdkanaal bij de huidige Hoofdbrug.
In 1927 werd deze Beetster Feart gedempt. De opfeart liep langs de Straatweg richting Aldeboarn tot de scherpe bocht in deze waterkering.
Voor en tijdens de WOII werd de Straatweg tot op het zand uitgegraven en verstevigd met zand uit Boornbergum en Beetsterzwaag.
(Bron: Kerst Huisman, Slits en Roggegrip)

Heel vroeger namen de boeren van de hoger gelegen zandgronden in de zomer prikken/takken mee om de kuilen te dichten en de weg te verstevigen. De Prikkewei was eeuwenlang een belangrijke verbindingsweg door de uitgestrekte Beetster Hooilanden. Rechts de fraaie woning van klompenmaker De Groot.

Foto van stoomgemaal “De Boorne”, gebouwd in 1915; afgebroken in 1925. Voor het gemaal staat de machinistenwoning. De afwatering op het Ald Djip was slecht, waardoor de landerijen van de boeren overstroomden i.p.v. drooggemalen. De locatie in de polder was niet goed. Het stoomgemaal werd vervangen door het Sudergemaal. 
     Foto, 1917.

Ten gevolge van de watersnood in 1892 werden nieuwe polderdijken aangelegd in de Groote Veenpolder van Opsterland en Smallingerland. Op de Veenhoop en bij de Nieuwe Vaart (Nije Feart) in Beets worden in 1893 resp. de Noorder- en Zuidersluis gebouwd. In 1894 werd Klaas S. Schouwstra de sluiswachter van de Suderslus. De familie Schouwstra bleef gedurende 60-70 jaar trouw aan de “Schouwstrasluis”.

De locatie van dit tolhuis was op de splitsing van de Tolhekbuurt met de Dykfinne. In augustus 1865 werd dit tolhuis opgeleverd. Tot eerste tolgaarder werd Haaije Posthuma van der Helm benoemd.
In 1935 werd het oude tolhuis afgebroken. Op deze locatie staat nu de woning ’t Hoekje. Op de foto voor dit Tolhuis staat de Noodslachtplaats van Catrinus Brander.

In de crisisjaren voor WOII en tijdens de oorlogsjaren werd de oude klinkerweg op de schop genomen. De weg werd geheel uitgegraven tot de zandlaag en vervolgens opgevuld met ‘waldsan’ uit Boornbergum en Beetsterzwaag. De firma Boltje uit Heerenveen was de aannemer. De werklieden overnachtten ook regematig in Cafe De Hoek van Aldert Huisman. Dit plaatje is geschoten in de scherpe bocht van de Tolhekbuurt.

Op deze foto ziet u de oude Straatweg (later Domela Nieuwenhuisweg) op de Hoeke.
Aan weerskanten van de weg stonden iepen, die bij de reconstructie van de Straatweg (voor en tijdens de oorlogsjaren) werden vervangen door de huidige eiken.

De Adelskerk werd in opdracht van de adellijke families uit Beetsterzwaag gebouwd. In 1889 vond de feestelijke opening onder grote belangstelling plaats.
Dominee v.d. Brugghen probeerde de arme turfmakersbevolking uit de Beetster Veenpolder over te halen deze fraaie kerk zondags te bezoeken. Dit lukte niet!

Twee turfmakershuisjes van Gieters (Giethoorn) model aan de Ald Prikwei (aan de Geawei) locatie tuin familie de Vries. 

Twee turfmakershuisjes van Gieters (Giethoorn) model aan de Ald Prikwei (aan de Geawei) locatie tuin familie de Vries. 

Foto, plm. 1910.

Een blik op het Polderhoofdkanaal in de richting van de Hoofdbrug, die op deze foto nog een draaibrug was. Aan weerskanten van het kanaal ziet u de Blauwe Kampwei (in de volksmond ook wel Kakelsteeg genoemd) en aan de overkant de Dorpsstraat (zandweg).

Met de stichting van de eerste Openbare Hulpschool in 1874 ontstond het eerste serieuze onderwijs in ons veendorp. Rond 1870 werd reeds summier les gegeven door meester Kooistra in een zgn. trekkerskeet (een onderkomen voor baggellieden). In 1884 begon men met de bouw van de vierklassige stenen school met de bovenmeesterswoning, die in februari 1885 werd geopend.

Als onderdeel van het Sportpark De Blauwe Kamp, dat op 1 juli 1961 werd geopend, werd met vereende krachten het openlucht zwembad De Blauwe Kamp aangelegd. Er ontstond al een diep gat door de grond te gebruiken voor de aanleg van een voetbal- en korfbalveld. De badhuisjes werden gebouwd m.b.v. de geeltjes van de zgn. Wurkhuzen, die aan de Straatweg (Domela Nieuwenhuisweg) stonden. Een aantal jaren geleden is het hele complex door vele vrijwilligers flink gemoderniseerd.

Tot de oorlogsjaren (WO II) vormde de oude draaibrug van 1894 over het Polderhoofdkanaal de verbinding tussen oost en west Nij Beets. Links op deze foto ziet u de brugwachterswoning van 1894, die destijds werd gebouw op de locatie van het café van de fam. E.J. Dam. Met een schadevergoeding van 2000 gulden van het Polderbestuur aan cafébaas Dam werd zijn etablissement van 1874 steen voor steen afgebroken en op de huidige locatie van café de Brêge herbouwd.

Het eerste kerkje in de Beetster Veenpolder was het polderkerkje Het Houten Hemeltsje, dat op initiatief van dominee G.A. v.d. Brugghen in 1891 aan de Prikkewei werd gebouwd. Ds. Pos zette zich in voor het evangelisatiewerk in Nij Beets en nam o.a. het initiatief tot de bouw van de huidige SOW-kerk, die met financiele steun van baron van Pallandt (erfgenaam van de familie van Lynden en later door de Corneliastichting) tot stand kwam. Het overbodige Houten Hemeltsje werd verkocht aan ds. J.A. Visscher en weer opgebouwd in Houtigehage. Het gebouw werd hier gebruikt als werkplaats.

Een kleine groep Gereformeerden (vaak nieuwe boeren) uit het nieuwe veendorp was in het begin van de 20e eeuw nog lid van de Geref. Kerk in Boornbergum. Deze kerkgangers liepen langs de Moordsloot naar de Oude Leppedijk en staken met een bootje het Krume Gat over om vervolgens al lopend de weg naar de kerk in Boornbergum af te leggen. Al vrij snel groeide het verlangen naar een eigen kerkgebouw. Men vroeg de kerkenraad van de Geref. Kerk in Boornbergum om een zgn. leesdienst in de boerderij van de fam. Zwart (Dorpsstraat 1) te mogen houden. Pas in november 1917 kon de nieuwe Geref. Kerk aan de Prikkewei in gebruik worden genomen.

Cafe Halfweg (1880) van vervener H.J. Toering aan de Straatweg (Domela Nieuwenhuisweg) bestond uit een winkel, cafe en woongedeelte en een schuur voor enkele stuks vee. In de Doorreed konden de paarden van de boeren (cafebezoekers) worden gestald, terwijl de boeren in het cafe verbleven. De turfmakers in dienst van vervener Toering waren verplicht hun benodigdheden te kopen in de winkel van de veenbaas (verplichte winkelnering). De naam van het cafe is afgeleid van het feit, dat cafe Toering halverwege de afstand Beetsterzwaag /Akkrum stond.

In 1938 werden aan een “dwarsreed” van de Straatweg (D.N.-wei) vier dubbele woningen gebouwd door de Woningbouwvereniging Opsterland. Twee jaar later (1940) werden er nogmaals twee dubbele woningen gebouwd.

De Kantoorbuurt (Dorpsstraat) heeft zijn naam te danken aan het Postkantoor aan de Dorpsstraat (nr. 24). In de twintiger jaren van de vorige eeuw zijn deze huizen gebouwd langs het Polderhoofdkanaal. Het Postkantoor (huis nr. 24) werd het eerst gebouwd.

De Oude Leppedijk was een heel oude waterkering, die langs het Krume Gat liep. In 1832 werd de Nije Leppedyk (Straatweg/Domela Nieuwenhuisweg) aangelegd om de wateroverlast te beperken, als Het Koningsdiep (Ald Djip) buiten haar oevers trad. Waarschijnlijk is de naam Leppedijk (zijweg) afgeleid van deze Nije Leppdyk.

De leerlingen van christelijke huize kregen les in de gereformeerde School, die in 1918 werd gebouwd aan de Straatweg. Op 31 aug. 1920 werd de school plechtig ingewijd. Juffrouw Dikland en meester Roorda waren markante persoonlijkheden binnen de teamleden. In 1968 kreeg dit gebouw een andere bestemming n.l. die van garage. In 1967 gingen de Hervormde School en de Gereformeerde School samen verder in de toen christelijke school. In 1981 werd een nieuw schoolgebouw ” De Arke ” in gebruik genomen. De oude Straatweg werd gerenoveerd door Boltje uit Heerenveen. De oude straatklinkers werden vervangen door asfalt, dat bij de Rolbrege werd aangevoerd.

In 1921 verrezen een aantal krimpjeswoningen en twee-onder-een-kapwoningen aan de Swynswei in opdracht van de Woningbouwvereniging Opsterland (opgericht in 1920) ter vervanging van de talrijke onbewoonbaar verklaarde krotwoningen. In 2008 en 2009 zijn alle woningen gerenoveerd en aangepast aan de hedendaagse eisen.