Cultuur en historie

Nij Beets!

Historicus Peter Karstkarel schrijft in “419 x Friesland, van Slijkenburg tot Moddergat” over Nij Beets: Nij Beets is een jong streekdorp, een vervenersdorp, dat is ontstaan toen de turfwinning in de lage venen omstreeks het midden van de jaren-1860 is begonnen. De nederzetting lag op het grondgebied van het oude dorp Beets.

Door de venen liep een belangrijke verbindingsweg naar Utingeradeel, de Zeveinsweg; noordelijker lag de Ga Weg – nu de Prikkewei – in het dorp. In de Tegenwoordige Staat van Friesland (1788): ‘Den rydweg, die van Beetsterzwaag door dit Dorp en voorts naar ’t Westen loopt, onder den naam van rechte Zeveins weg en dien van Ga weg; gaande de laatste geheel tot aan Utingeradeels grenzen, door de laage landen, die de Beetster Hooi- en Maadlanden worden genaamd. Verder Zuidoostwaards […] liggen hooi- en weidlanden, bekend by den naam van Wester Buure Vennen, na welke de Marschen volgen.’

In 1831 werd een nieuwe straatweg, de Nieuwe Leppedijk – nu de Domela Nieuwenhuisweg – tussen de Zeveinsweg en de Ga Weg aangelegd. De landerijen gingen vanaf 1863 op de schop. Twintig jaar later liet het landschap een afwisseling van stroken woeste grond, hooilanden en turflanden zien. Bebouwing kwam vooral tot stand langs de Prikkewei, aan de oostzijde van de Schipsloot en ten noorden van de Nieuw Beetstervaart.

In 1891 werd een houten kerkje gebouwd. Juist in dit dorp is de geschiedenis van de verveningen zichtbaar in het openlucht laagveenderij museum ‘It Damshus’, waar een eenkamerwoning aan de Schipsloot een originele kern van is. Verder laat het museum onder meer een trekkerskeet en de reconstructie van het houten kerkje zien. Vanaf het einde van de 19de eeuw kwam de ontginning van de uitgeveende gronden moeizaam op gang.

In 1908 kon aan de Schipsloot een stenen hervormde kerk worden gebouwd. In 1917 volgde aan de Prikkewei een gereformeerde kerk. Van vroege georganiseerde volkswoningbouw zijn de reeks van twintig uit 1921 aan de Swynswei (de vroegere Zeveinsweg) en de reeks van twaalf die in 1938 en 1940 aan een zijpad van de Domela Nieuwenhuisweg kwamen, goede voorbeelden.
Het boek 419x Friesland is te vinden in de betere boekhandel (Uitgeverij Noordboek, ISBN : 9789033011917).

Nij Beets op Wikipedia, klik hier.