De grote watersnoodramp in de polder in 1892 kreeg veel landelijke aandacht. Het Polderbestuur, dat in 1869 werd opgericht, moest nu eindelijk wel eens na lang getreuzel ingrijpende maatregelen treffen om zo’n omvangrijke ramp te voorkomen.

Op de Veenhoop werd in de zomer van 1893 volop gebouwd aan het nieuwe stoomgemaal “de Veenhoop” met twee stoomketels van de gebr. Stork en Co uit Hengelo, die 200 m3 water per minuut kunnen verplaatsen.
De eerste machinist Koopmans kwam uit Amsterdam. Naast het gemaal verrees een 25.5 m. hoge schoorsteen, dat ook als baken diende in het wijde landschap.

Het uitgraven van de sluis op de Veenhoop, 11 juli 1893.

De heistelling voor de fundering van het stoomgemaal
“de Veenhoop” in 1893.


“Als baken in het landschap” staat daar de schoorsteen van het stoomgemaal
“de Veenhoop” 1893.

In het Polderhoofdkanaal werden in 1893 twee sluizen met sluiswachterwoningen gebouwd, n.l. de Noordersluis
(kosten ƒ 20.220,00) op de Veenhoop en de Zuidersluis in Nieuw Beets.
Door de aanleg van deze sluizen is het vaartraject Gorredijk-Leeuwarden aanzienlijk korter geworden.

Ter illustratie een bericht van 27 juni 1895:

“De nieuwe waterweg van den Veenhoop nabij de Hooidammen door Beets is in korte tijd van zijn bestaan in gebruik zeer toegenomen. Er zijn weken, dat er meer dan 100 schepen de sluizen passeren”.

De “Noordersluis” Sluis op de Veenhoop is in berijf, 1893.
 

In 1899 werd de oude bestaande houten draaibrug afgebroken en vervangen door een nieuwe ijzeren draaibrug over het Polderhoofdkanaal in de Prikkewei te Beets.

De Straatweg (Domela Nieuwenhuisweg) liep in het begin als een dam door het Polderhoofdkanaal. In 1894 gaf het Provinciaal Bestuur toestemming om deze dam door te graven, omdat er hard werd gewerkt aan de nieuwe bedijking van de polder.

Oude draaibrug ±1937, links het café van Geert Vaartjes,
rechts de Spar winkel van Rinze en Anneke de Wacht.

De dam werd vervangen door een draaibrug en voor brugwachter P. de Vries werd een nieuwe woning gebouwd. Het Polderbestuur besloot de nieuwbouw te laten uitvoeren op de oude locatie van het café S.J. Dam, dat al in 1878 in een verslag van de polderopzichter staat vermeld. Caféhouder Dam kwam met het Polderbestuur in 1894 overeen, dat zijn café werd afgebroken en tientallen meters verder langs het Polderhoofdkanaal weer werd opgebouwd. Hij kreeg een vergoedingssom van ƒ 2000,00.
In 1894 zijn de nieuwe draaibrug en de brugwachterwoning klaar.

De Hoofdbrug , links het brugwachtershuis, fam. Moed en daar achter Café Dam.

Vlak voor WO II (1937) werd deze draaibrug vervangen door de huidige hoge vaste betonnen brug.

De Zuidersluis en de nieuwe draaibrug nabij de Nieuwe Vaart kwamen ook in 1894 gereed. Klaas Schouwstra werd benoemd tot sluis- en brugwachter, die op deze locatie 60-70 jaar woonde. In de volksmond heette de Zuidersluis dan ook Schouwstrasluis.

Zuidersluis zg. “Schouwstrasluis” met sluiswachters woning 1894.
Ook was er een winkel en café in gevestigd!

Voor het droogmaken van de Oostpolder werd er in 1910 een Dieselgemaal met machinistenwoning bij de Moordsloot gebouwd.

Links de machinisten woning, in het  midden het “Dieselgemaal” voor de Oostpolder,
Kanaalwei Noord nr. 2 en 4.

Door de bouw van het Sudergemaal in 1925 werd het Dieselgemaal weer overbodig.
 

De Boorne.

In 1918 kwam het stoomgemaal “De Boorne” aan de Straatweg (D.N.-weg) met machinistenwoning gereed, dat diende voor de “ondergrondse” bemaling van de kavels in de Zuidoost-, de Zuidwest- en de Westpolder.
Het gemaal “De Boorne” maalde uit op een afgedamd gedeelte van het Koningsdiep. Het water kon niet snel genoeg afvloeien, waardoor de naastliggende weilanden overstroomden.

Links stoomgemaal met woning “de Boorne” 1915-1925,
rechts de boerderij van fam. Bouma.

De boeren spanden een proces aan tegen het waterschap, dat dit proces verloor. Het stoomgemaal moest weer worden afgebroken en de boeren ontvingen een schadevergoeding. Door een vormfout verloor het Polderbestuur ook het hoger beroep.

De bemaling van de polder moest worden gereorganiseerd. Polderopzichter Bloembergen produceerde in samenwerking met de hoofdingenieur van Prov. Waterstaat een nieuw plan.
Het oude stoomgemaal “De Veenhoop” werd ook afgebroken en vervangen door het Noordergemaal. Het gebouw van het oude stoomgemaal op de Veenhoop werd afgebroken en weer opgebouwd aan de Dorpsstraat (nr. 15) in Nieuw Beets.

Aan de Ripen werd het nieuwe elektrische Zuidergemaal (Sudergemaal) gebouwd en geopend op 16 januari 1925. Het bemaalde nu de Zuidoostpolder, de Zuidwestpolder, de Oost- en de Westpolder. Het zorgde voor de boezembemaling (bovengronds) en de polderbemaling (ondergronds). Tot 1987 was het gemaal in functie; zijn taak werd overgenomen door het op afstand bestuurde moderne gemaal “Riperfeanen”.

Het “Sudergemaal” in 1925 , de Ripen.

Bronnen:
Foto’s: It Damshûs.
125 jier, Nij Beets, It begjin,O.G. Dijkstra.
Dorpskrant de Veenhoop, It Feantraperke.
Tekst: Fokke Veenstra